Kleurtechniek 1: Kleurpotloden en stiften

Mandala's kleuren. In wezen kan dat met alle kleurafgevende materialen op allerlei materialen en is aan te passen aan ieders budget. Je kunt het net zo goedkoop of duur maken als je zelf wilt. Het gaat tenslotte om de lol die je erin hebt en dat is niet afhankelijk van de middelen. Het is echter wel zo dat je mogelijkheden toenemen met de aanschaf van kwalitatief betere materialen.
Ik zelf werk vooral met kleurpotloden. Zij zijn de basis van iedere tekening. Daarnaast maak ik bijvoorbeeld gebruik van (Oostindische) inkt en goud en zilver stiften of acrylverf. 



Kleurpotloden

Maar welke? Er zijn er zó veel... En niet alleen kleuren, maar ook merken... Zó veel dat je door de bomen het bos misschien niet meer ziet. 
Tip: koop potloden die ook los te verkrijgen zijn, dan kun je je verzameling langzaam uitbreiden en de verschillende merken uitproberen zonder meteen een groot bedrag voor een hele doos uit te geven.

Voorkeuren voor kleurpotloden zijn namelijk zeer persoonlijk, net als het papier waar je op tekent en kleurt. Het hangt een beetje af van wat je wilt.
De één houdt van heel glad papier, waar ik dan de juist wat hardere kleurpotloden voor gebruik, zoals de Bruynzeel (de gewone kinderkleurpotloden) of de middenmoters in hardheid, waarover later meer.

De ander houdt van wat ruwer papier (bijvoorbeeld aquarelpapier dat in verschillende structuren te koop is), omdat dat van zichzelf al wat structuur in je kleurwerk biedt. Daar gebruik ik dan weer de wat zachtere potloden voor, zoals de Derwent Coloursoft, los of in dozen verkrijgbaar in 72 kleuren.

De Coloursoft kleurpotloden zijn wel iets dikker dan de anderen en let dan even op met het kopen van een goede puntenslijper. De puntenslijpers van Bruynzeel vind ik zelf prettig slijpen, maar ik heb ook zo'n ouderwetse professionele tafelslijper zoals je vroeger misschien ook op school had. Voor Bruynzeel potloden sowieso altijd een Bruynzeelslijper gebruiken! Dit voorkomt onnodig afbrekende punten en hout van het potlood dat beschadigd wordt.

De lijnen die je dan in je tekening wilt trekken (zachte kleurpotloden brokkelen snel af bij het tekenen van lijnen) kun je trekken met een wat harder kleurpotlood, zoals die van de Derwent Studio.

Zelf heb ik de aankoop van de Derwent Studio als een miskoop ervaren. Wel leuk om te experimenteren met toepassingsmogelijkheden van deze potloden binnen het mandala-tekenen, waardoor ik op dat lijnen trekken gekomen ben. Lijnen trekken? Dan kun je dus ook motieven tekenen met deze potloden op een gekleurde ondergrond.
Denk je nog even door... bij wat harder drukken krijg je in het papier geduwde maar wel gekleurde lijnen, die je niet meer uit kunt gummen. Handig misschien om je mandala-opzet na de ontwerpfase te fixeren, alvast in een kleurtje.
Ikzelf hou het meest van zwarte lijnen, die ik met watervaste fijnschrijvers teken, maar dat komt misschien omdat ik ook een groot liefhebber ben van Jugendstil glas-in-lood, Tiffany glaswerk en dergelijke... Bovendien is het zo makkelijker kleurplaten voor mijn cursisten en lezers te scannen.
Het ontwerp teken of schets je met een HB-potlood waarbij je zo min mogelijk op je potlood drukt. Daarna kun je de lijnen die je wilt laten staan overtrekken met een zwarte fijnschrijver, met een héél licht grijze fijnschrijver (waar je met je kleurpotlood dan nog een kleurtje aan kunt geven) of met een hard potlood, 2H tot 4H of met bijvoorbeeld een gekleurd potlood van de Derwent Studio. Daarna kun je de rest van je schetsopzet en gebruikte hulplijnen uitgummen, waardoor je een kleurplaat overhoudt. Dat maakt dat je lekker ontspannen kunt kleuren, zonder steeds nog een gum erbij te moeten pakken.

Fijne merken watervaste fijnschrijvers waar ik zelf mee werk zijn:

UniPin fijnschrijvers

Faber-Castell Ecco Pigment pennen

Ook Staedtler heeft goede en fijne tekenpennen:

En traditioneel in Amerika gebruikt bij het Zentangle-tekenen
zijn de Sakura Pigma Micron tekenpennen (hier heb ik zelf nog geen ervaring mee):

De tekenpennen (Rapidograph) van Rotring vind ik persoonlijk niet fijn, 

omdat deze alleen op heel glad papier gebruikt kunnen worden. 

Ze 'haken' in wat minder glad papier.
De fineliners van Rotring (Tikky Graphic) hebben de neiging op sommige
papiersoorten uit te lopen.

Voor mijn tekenwerk gebruik ik meestal de UniPin pennen of de Staedtler pennen. Deze bevallen goed. Vooral die van 0,2 mm wordt door mij het meest gebruikt. 

Voor wat fijner tekenwerk de 0,1 of nog fijner de 0,05.

Voor het zwart inkleuren gebruik ik geen kleurpotloden maar de dikte 0,5 en je zou kunnen overwegen ook de 0,8 aan te schaffen daarvoor als het vlak wat groter is. Zwart van een kleurpotlood is namelijk nooit ècht diepzwart. Een inktpen komt dan mooier uit naar mijn smaak.

Er zijn sets te koop met alle diktes in één etui, maar ik zelf begin met een setje en koop ze daarna los, omdat bijvoorbeeld de 0,2 het meest gebruikt wordt. In mijn werk gaat 0,1 en 0,05 ook best hard. Een nieuw setje komt dan ook als de 0,5 of de 0,8 op is of er een leuke aanbieding ergens te koop is.

TIP: Laat je ook eens inspireren voor het maken van kaarten:
Maak je je ontwerp op de achterkant van je papier en trek je je uiteindelijke lijnen over met een pergamano-pen, dan krijg je, wanneer je je papier omdraait, op het papier liggende lijnen. Leuk om te experimenteren...
Een andere inspiratie kan het borduren van kaarten zijn in combinatie met het kleuren...
Of je mandala meerdere keren op kaartformaat uitprinten en er een 3D-kaart van maken...

Terug naar de kleurpotloden, want welke merken worden door mij persoonlijk nu als prettigst ervaren... Wat overigens niet wil zeggen dat andere merken of types niet goed zijn, het is mijn voorkeur, voor zover ik nu de potloden ken. Ik heb ook nog niet met alle merken gekleurd.

Zeker de eerste 10 jaren van mijn mandala-tekenwerk heb ik de mandala's ingekleurd met de Bruynzeel Design kleurpotloden, los en in ladeboxen verkrijgbaar. Prima potloden!

De Bruynzeel Design zijn potloden die iets beter van kwaliteit en minder hard zijn dan de kinderkleurpotloden van Bruynzeel. De kleurechtheid is beter, wat betekent dat de kleuren minder snel vervagen wanneer je je tekening in het licht hebt hangen. Hoe hoger de kleurechtheid van een potlood, hoe minder snel het vervagen. Met vervagen bedoel ik dat bijvoorbeeld rood op tijd van duur roze wordt onder de invloed van zonlicht. Bewaar je je tekeningen in mappen buiten bereik van zonlicht dan is dit allemaal niet zo belangrijk, maar wanneer je je mandala's in wilt lijsten en aan de muur wilt hangen is dat een ander verhaal. Ook als je mandala's cadeau doet en zeker als je ze gaat verkopen is een beetje zorg natuurlijk wel zo netjes.
Om vervagen en uitvegen van je tekening te voorkomen kun je je tekening, als hij helemaal klaar is, fixeren. Een budgetoplossing is met haarspray, maar mijn ervaring is dat dit wat plakkerig is en blijft of zelfs nog meer wordt. Mijn voorkeur gaat uit naar een officieel fixatief en wel deze:

Let wel, ook weer persoonlijke voorkeur. Er zijn vele merken en soorten op de markt. Overwegingen voor mij: behalve kleurpotlood fixeert hij ook andere materialen. Vooral handig als je buiten kleurpotlood, zoals ik doe, ook inkt, stift, gouache of acrylverf gebruikt. Tip: let er bij vertalingen van de tekst op de de bussen op de oorspronkelijke taal, de vertalingen willen nog wel eens mediums weglaten die gefixeerd kunnen worden... Let er wel op dat je tekenmaterialen, zoals stiften en inkt watervast zijn. Ach, je maakt maar één keer zo'n fout, zoals ik heb gedaan... Uren werk zie je dan zo wegvloeien... grrrr...
Bovendien legt deze fixatief maar een dun laagje op je tekening, wat niet echt voelbaar is. Sommigen geven een echte laag op je tekening, soms zelfs wat korrelig. Fixatieven zijn te koop in mat tot hoogglans. Deze is er maar in één soort.
Niet alleen kleurechtheid verbetert met zo'n fixatief, maar je tekening wordt ook veeg-vaster, wat het bewaren van je tekening wat vergemakkelijkt.


Na vele jaren tekenen ben ik nu uitgekomen op twee goede merken die potloden van een goede middenmoot qua hardheid leveren, kleurpotloden die geschikt zijn voor het kleuren van vlakken en vlakjes en voor het trekken van lijnen in je tekening (ik bedoel niet voor de opzet van een ontwerp).
De Lyra van Rembrandt laat zich weliswaar wat lastig vermengen met gebruik van andere merken potloden, omdat de vetheid van de kleurpotloden zich niet goed laten mengen, maar op zich alleen of met grote zorgvuldigheid en toenemende ervaring bij het mengen goed mee te werken. De Lyra's zijn los of in dozen in 72 kleuren verkrijgbaar.

Groot voordeel voor kinderen en mensen met motoriekproblemen in de arm en/of handen...

De Lyra's zijn ook in een dikke maat kleurpotloden te koop.

Een andere overweging wat dat betreft zijn de speciale ergonomische grips die te koop zijn voor de gewone potloden. Maar ook wanneer je potloodje wel erg kort wordt zijn er handige potloodverlengstukken te koop.

Een ander merk en veruit mijn favoriet op dit moment zijn de Faber-Castell Polychromos kleurpotloden. Los of in blikken of luxe atelierkist verkrijgbaar in wel 120 kleuren. Ze laten zich goed met elkaar vermengen, maar ook met andere merken. De hardheid is zeer veelzijdig inzetbaar, voor allerlei technieken en allerlei papiersoorten. Zoals gezegd dus... mijn favoriet.

Er zijn vast nog meer prima potloden van goede kwaliteit, maar daar ben ik niet mee bekend.



Stiften.

Voor versiering van mijn mandala's met goud of zilver gebruik ik stiften of acrylverf. Goud en zilver zijn ook verkrijgbaar als kleurpotloden, maar die kleuren zijn mij te vaag en te weinig aanwezig in de tekening. Daardoor ben ik gaan zoeken naar alternatieven en vond dit in eerste instantie in het gebruik van acrylverf dat met een héél dun penseeltje aangebracht werd. Later ontdekte ik de stiften, in goud, zilver, wit en koper, met permenente inkt van Pen-touch met Extra Fine Point 0.7 mm (overigens ook met dikkere punt verkrijgbaar).

Het zijn stiften die wel wat aandacht en alertheid vergen in gebruik. Allereerst moet je ze schudden voor gebruik en vooral uitkijken dat er niet ineens een heleboel inkt doorloopt, want dan heb je ineens zo'n hele dot op je tekening liggen en dat kan voor teleurstellingen zorgen. Nu kan er altijd iets gebeuren, ook met een penseeltje. Ik weet nog goed dat ik met een heel grote mandala bezig was en mijn penseeltje met goudverf liet vallen op de tekening toen deze bijna klaar was. Tja, dat vraagt wat creativiteit, maar uiteindelijk is het me gelukt de vlek weg te werken, al viel dat niet mee en liet de mandala een heel ander beeld zien dan ik eerst voor ogen had. Uiteindelijk kwam alles wel goed, dus laat je niet ontmoedigen door dit soort gebeurtenissen. Het kan iedereen overkomen, maar in dit geval van deze stiften is het wel raadzaam alert te zijn.

Fijnschrijvers of fineliners zijn er in diverse diktes en van diverse merken. Wanneer je je tekening uiteindelijk wilt fixeren, kies dan in ieder geval voor een watervaste variant. Wil je dat niet dan kun je zelfs prima uit de voeten met de gewone viltstiften van Bruynzeel of de fijnschrijvers van Stabilo.
Wil je echter professioneler materiaal en vooral watervaste stiften gebruiken, dan zijn wat mij betreft de PITT brush artist pen's van Faber-Castell een aanrader. Deze stiften zijn voorzien van gekleurde Oostindische inkt en in vele kleuren verkrijgbaar. Het zijn penseelstiften, wat inhoudt dat je er heel dun mee kunt tekenen of met iets druk als een penseeltje kunt gebruiken. Er zijn meerdere puntdiktes verkrijgbaar. Ik heb voor mijn mandala's gekozen voor de dunste variant.

TIP: 
Probeer stiften en tekenpennen altijd even uit op eenzelfde papiertje als waarop je je mandala tekent, om te kijken of ze niet uitlopen. Ook het fixeren een eerste keer even op zo'n papiertje uitproberen! Dit voorkomt teleurstellingen.